Қазақстанның географиялық орналасуы континенталды климаты бар елдер қатарына жатады, мұнда қыс мезгілі қатты аяздармен, борандармен және бұрқасындармен сипатталады. Әрине, бұл жағдай ең алдымен халыққа қиындық туғызады, тіршілікті қамтамасыз ететін және шаруашылық нысандарының жұмыс ырғағы бұзылады, экономикалық және материалдық шығын келеді.
Қазақ даласының күшті желдері қыста, әсіресе ұзаққа созылатын қатты борандар тудырған кезде, өте қауіпті. Бұрқасындар сонымен қатар қалың қар үйінділерінің пайда болуына себеп болады. Дауылды ескерту туралы уақтылы хабардар етуге қарамастан, әрқайсымыз автомобиль жолдарында қар құрсауында қалуымыз мүмкін. Өзіне сенімділік, абайсыздық, қауіпсіздік шараларын және қысқы жағдайда өзін-өзі құтқару ережелерін білмеу материалдық шығындарға, тіпті адам өліміне әкелуі мүмкін.
Қысқы уақытта жолға шығар алдында барлық нәрсені мұқият жоспарлаңыз және егжей-тегжейлі ойластырыңыз. Апатты жағдайда әрбір ұсақ-түйек маңызды! Ауа райының өзгерісін бақылап, метеорологиялық хабарларды тыңдауға тырысыңыз. Жолға шығар алдында ауа райы болжамын нақтылаңыз. Жақсы ауа райының өзі қарлы боран кезінде аман қалуға кепілдік бере алмайды, бірақ бірнеше қарапайым ережені сақтау қауіпсіздікті арттырады.
Жолдағы автомобильде қар құрсауында қалсаңыз:
1. Тоқтаңыз және орынды белгілеңіз: Автомобильді тоқтатып, тұрақты белгілеу қажет. Ол үшін жарқын матаны іліңіз, көліктің жалюзиін толығымен жабыңыз және радиатор жағынан қозғалтқышты жабыңыз.
2. Көлікті орналастыру: Көлікті капоты жел бағытына қаратып орналастырыңыз.
3. Отынды үнемдеңіз: Отынды үнемдеңіз, жылытқышты үздіксіз қолданбаңыз.
4. Қардан тазалаңыз: Көлікті қар басып қалу қаупі туғанда, мезгіл-мезгіл есіктің бірін ашыңыз, суыққа қарамастан, қар үйіндісін алыстатыңыз немесе бұзыңыз. Бұл сізді салон ішінде көміліп қалудан сақтайды.
5. Қозғалтқышты іске қоспаңыз: Қар басқан көлікте, қатты тоңып тұрсаңыз да, қозғалтқышты іске қоспаңыз. Жұмыс істеп тұрған кезде бөлінетін және көлік салонына жиналатын шығарынды газдар сізді ең суық аяздан да тез өлтіруі мүмкін.
6. Жылыну тәсілі: Егер жылынғыңыз келсе, сыртқа шығып, шығарынды құбырын тазалаңыз, газ автомобильдің астына емес, атмосфераға шығатындай етіңіз.
7. Міндетті түрде байланыңыз: Сыртқа шығар алдында міндетті түрде арқанмен белбеуіңізді байлаңыз. Боран кезінде адам өз үйінен немесе көлігінен жарты метр алыстап, лезде бағдарын жоғалтып, абыржып, қаза тапқан жағдайлар көп.
Егер көлік тоқтап қалса:
• Сабыр сақтаңыз: Үрейленбеңіз, жағдайды, бағдарларды, орналасқан жеріңізді және елді мекенге дейінгі қашықтықты бағалаңыз.
• Күту: Көмекті күтуді шешсеңіз, ұйықтамауға тырысыңыз.
• Жолды ұстаныңыз: Жүруді шешсеңіз, трассаны, асфальтты ұстаныңыз. Олар қар басуға аз ұшырайды және бағдарлауға болатын жиегі бар.
• Үсіп қалудан сақтану: Тәжірибе көрсеткендей, адамдардың аяқ-қолдары мен беті жиі және тез үсіп қалады. Бірнеше минут ішінде қатты үсік алуыңыз мүмкін. Көбінесе үсік білінбей жүреді. Сондықтан, айналаңыздағы адамдардың құлақтарының ұштары, мұрын ұштары, иектері, беттері ақшылдана бастаса, оларға бұл туралы дереу хабарлау маңызды. Есіңізде болсын, үсіп қалудың алдын алу, үсіген адамды жылытудан әлдеқайда оңай.
Қыс мезгілі тосын жағдайлар мен сынақтарға толы, кейде мүгедек етеді және қазаға ұшыратады. Әрбір адам төтенше жағдайларға, табиғатта аман қалуға – моральдық, физикалық, психологиялық, ұйымдастырушылық тұрғыда – өзінің білімімен, дағдыларымен және тәжірибесімен дайындалуы, оқып-үйренуі, төтенше жағдайларда аман қалудың негіздерін меңгеруі қажет.
Үсік шалған кездегі алғашқы көмек:
• Жылытылатын бөлмеде үсіген жерді құрғақ жұмсақ матамен уқалау арқылы жылытыңыз, содан кейін оны жылы суға салып, судың температурасын бірте-бірте 40-45 градусқа дейін жеткізіңіз.
• Егер ауырсыну басылып, сезімталдық қалпына келсе, қолды (аяқты) құрғатып сүртіңіз, шұлық (қолғап) кигізіңіз және мүмкіндігінше дәрігерге көрініңіз.
Жолға шығарда ұмытпаңыз:
• Жылы киімдер және аздаған азық-түлік қоры.
• Құжаттар және телефонға арналған зарядтау құрылғысы.
• Қар тазалауға арналған құрал.
• Бакты толықтай толтырып алу.