Еліміздегі алаяқтықтың ең көп тараған түрі – киберқылмыс. Интернет кеңістіктегі қызмет көрсету аясы кеңіген сайын бұл қылмыстың түрі де қарқын алып, айла-тәсілі де түрленіп келеді. Биыл Бородулиха ауданында жыл басынан бері 15 алаяқтық ісі тіркелсе, оның 11-і киберқылмысқа қатысты.
Бородулиха аудандық ПБ Криминалды полиция бөлімінің аға жедел уәкілі полиция капитаны Әлішер Мұхаметқалидың айтуынша, тіркелген 15 алаяқтық іс-әрекеттерден келтірілген залал құны 6 млн теңгеден асқан.
Киберқылмыспен күресушілердің айтуынша, онлайн сауда – киберқылмыстың ең қызған алаңы. Сауда-саттықтың таралған әдісі де кең және көбіне бірін-бірі қай¬таламайды.
— Әдетте алаяқтар әлеуметтік желілерге жалған интернет хабарландырулар орналастырады немесе аккаунт пен арнайы бет ашып, сайт жасап алады. Ең жиі кездесіп жүрген интернет алаяқтықтың түрлері: интернет арқылы сауда жасау және қызмет көрсету, сондай-ақ өздерін банк қызметкері ретінде таныстырып, жеке деректерді иемдену және бөтен біреудің атынан онлайн-несие рәсімдеу арқылы жасалатын қылмыстар болып отыр. Тіркелген қылмыстардың барлығы дерлік әлеуметтік желі арқылы сауда-саттық жасау барысында орын алған. Жалған «онлайн-саудагерлер» интернеттің мүмкіндігін мүлт жібермей, арзан бағада тауар сататындығын айтып, сеніп келгендердің ақшасын алдап қалтасына салып отырған. Алданған тұрғындар не тауар не ақшасын қайтарып ала алмай қалған,- дейді Әлішер Мұхаметқали.
Тәртіп сақшысының айтуынша 11 алаяқтық іс әлі күнге дейін ашылмаған. Интернет алаяқтықтың трансшекаралық сипатқа ие болуы тергеу жүргізуге қолбайлау болып отыр. Мәселен, бір қылмыстық істе қаскүнем басқа өңірде, кейде тіпті басқа мемлекетте жүруі мүмкін. Сол себепті қылмыстың бұл түрін ашуға бірталай уақыт жұмсауға тура келеді. Өйткені өзге елде жүрген күдіктінің немесе жәбірленушінің жеке тұлғасы мен мекенжайын анықтау үшін шет мемлекеттегі құқық қорғау органдарына сұрау салу мен тапсырмалар жіберу міндетті болып саналады екен. Жауапты шет елдік болғандықтан, іс сотқа да жіберілмепті.
Онлайн саудадан бөлек, елімізде банк қызметкерлерінің атынан жасалған телефон алаяқтықтары жиілеп кеткен. Инвестиция, бәс тігу, ойынға және тағы да басқа ақшаны тиімді инвестициялау деген желеумен банктер мен микрокредиттік ұйымдарда жалған онлайн несиелерді тіркеу фактілері де азаймай отыр.
Алаяққа алданбаудың бір амалы – сақтық шараларын күшейту. Бородулиха ауданы полиция бөлімінің қызметкерлері күн сайын профилактикалық іс-шаралар өткізуде.
-Біздің мамандар киберқылмыстың алдын алу мақсатында ең көп таралған алаяқтық схемалары мен қылмыстық қол сұғушылықтардан қорғану жолдары туралы тұрғындарға ақпарт беруде. Мұндай шаралар қылмыстарды едәуір азайтуға мүмкіндік береді,- дейді полицей.
Бородулиха аудандық ПБ Криминалды полиция бөлімінің аға жедел уәкілі полиция капитаны Әлішер Мұхаметқали интернет алаяқтардан сақ болудың қарапайым қауіпсіздік шараларына тоқталып, дербес деректерді, пластикалық карталардың мәліметтерін, кодтарды және құпия сөздерді ешкімге хабарламауға, белгісіз әрі тексерілмеген сайттар арқылы алдын ала төлем жүргізбеуге, күмәнді мәмілелер бойынша ақша аударымдарын жүзеге асырмауға, ұялы телефон мен компьютерге белгісіз қосымшаларды орнатпауға, кез келген сілтеме бойынша өтпеуге, спам хабарламаларға сенбеуге шақырды.
Ай-Керім СӘРСЕНҚАЛИ,
«Жаңа уақыт»
