«Ауыл» партиясының кезекті ХХІV съезі Ақмола облысының Зеренді ауданында өтті. Онда еліміздің түкпір-түкпірінен партияның 100-ден аса мүшесі қатысты. Шара барысында партияның атауы мен логотипіне байланысты өзгерістер енгізілді және елдімекендердің дамуына ықпалын тигізетін бірнеше саяси бағдарлама бекітілді.
Бүгінде еліміздегі ең ірі аграрлық партия болып танылған қоғамдық бірлестік 2000 жылы өз жұмысын бастады. Ресми тіркелген атауы – «Ауыл» Халықтық-демократиялық патриоттық партиясы. ХХІV съезъдің басты жаңалығы – партияға ребрединг жасалды. Партия мүшелерінің шешімімен қысқаша атауы «Ауыл» партиясы болып бекітілді. Сондай-ақ, съезд аясында партия жарлығына да өзгерістер енгізілді. Партия логотипі ретінде қазақ үшін «Отан» атты киелі ұғымның баламасы – киіз үй таңдалды. Сонымен бірге, саяси Кеңестің жаңа құрамы бекітіліп, оған «Ауыл» партиясының өңірлік филиалының басшысы Қайрат Смағұлов кірді.
Съезд жұмысына «Ауыл» партиясының төрағасы, Мәжіліс депутаты Серік Егізбаев, Ақмола облысының әкімі Марат Ахметжанов, Премьер-министрдің кеңесшісі Ералы Тоғжанов, Су ресурстары және иррегация вице-министрі Болат Бекнияз, Ауыл шаруашылығы вице-министрі Ербол Тасжүреков, Мәжілістегі «Ауыл» партиясының фракция депутаттары, барлық 20 өңірден делегаттар мен «Ауыл» партиясы атынан сайланған депутаттар саяси партиялардың және қоғамдық ұйымдардың өкілдері, орталық және жергілікті мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктердің басшылары мен қоғамдық пікір көшбасшылары қатысты.
Жиын басында сөз алған Премьер-министрдің кеңесшісі Ералы Тоғжанов «Елдің болашағы – мұнай емес, ауыл» дей келе, «Су тасқыны салдарын жоюда сіздердей жарқырап алға шыққан, жастар құрылыс жасағын түзіп, сапқа тұрғызған ешкім жоқ», — деп нықтады.
Ауылдағы өмірді жақсартпайынша қуатты мемлекет құрылмайды. Елдің әрбір тұрғыны тұтастай алғанда елдің азық-түлік қауіпсіздігін қорғауға мүдделі. Ауылдардағы сапалы инфрақұрылым, жаңа жұмыс орындарын құру, ауыл шаруашылығы өндірістерін дамыту мәселелерін шешу маңызды. Ауылдарда әлеуметтік саланы дамытуға көбірек көңіл бөлу қажет. Ауыл шаруашылық жерлерді ұтымды пайдаланған жөн.
Өкінішке орай, ауылдағы өмір мен ауыл шаруашылық өндірісінің көптеген аспектілері бойынша шешілмеген мәселелер көп. Соңғы екі айда ғана «Ауыл» партиясының Абай облысы бойынша филиалы түрлі мемлекеттік органдарға өңірдің өзекті мәселелері бойынша жиырмадан астам сауалдар мен ұсыныстар жіберді. Мысалы, Абай облысында «Қазсушар» РМК филиалын құру ұсынысы.
Еліміздің әр өңірінле орын алған су тасқыны оқиғалары «Қазсушар» РМК-ның Абай облысындағы филиалын құру қажеттігін байқатты. Қар жамылғысы бар таулы аймақтардың, көптеген өзендердің, көлдердің және су объектілерінің болуына байланысты мұндай аймақтарда олардың әлеуетін суармалы егіншілік үшін пайдалануға болады. Абай облысы Шығыс Қазақстан облысынан айырмашылығы бонитет балының аздығына, жауын-шашын нормасының аздығына ие және «Қазсушар» РМК дербес филиалын құруды көбірек қажет етеді.
Бұдан басқа, облыста Шүлбі ГЭС-де, болашақ бұлақ контрреттегішінде, сондай-ақ ауыл шаруашылығы қажеттіліктері үшін суару жүйелерін жобалауды жүзеге асыратын жобалау ұйымдарында жұмыс істеу үшін гидроинженерлер мен гидротехниктерге қажеттілік бар.
Осыған орай «Ауыл» партиясының Абай облысы бойынша филиалы аталған мамандықтар бойынша жоғары білім алуға ниетті өңіріміздің талапкерлеріне квота енгізуді орынды деп санайды.
Екінші, қарыз қаражаттарына қолжетімділік мәселесі. Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге несие беру жүйесіне өзгеріс қажет деп білеміз. Мемлекет субсидиялауға бағыттаған қаржы ауыл шаруашылық тауар өндірушілерге емес, қаржы ұйымы мен банктерге түседі. Қаржыландырудың басқа түрлерін енгізу қажет деген ойдамыз.
Біздің республикамыздың кез келген аймағы пайдалы қазбаларға бай. Тау-кен компаниялары алтын, мыс және басқа да жер қойнауының байлығын алу арқылы артық табыс табады. Салықтар, роялти және бонустар төленетіні түсінікті. Бірақ бұл тау-кен жұмыстарына жақын ауыл тұрғындарының өміріне жеткілікті әсер етпейді. Тау-кен компаниялары мен жергілікті даму институттарының қатысуымен өңірлік инвестициялық қорлар құру қажет.
Сондай-ақ, тұрғын үй құрылысында «соңында сатып алумен жалға алу» бағдарламасы болған сияқты, оны ауылда да енгізуге болады. Мемлекет әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорация немесе өңірлік инвестициялық қорлар арқылы өндірістің қажетті ауданын құрады, содан кейін оларды конкурстық негізде сатып алумен жалға береді не кооперативке біріктірілген жергілікті тұрғындарға конкурстық негізде сатады. ЕДБ мұндай кооперативке бастапқы жарнаның 15-25% — ы болған кезде дайын өндірісті сатып алуға кредит береді. Ауыл тұрғыны өндіріс иесі бола отырып, ауылдан кетпейді. Керісінше, өз балаларын осындай өндіріс үшін бейінді мамандықтар бойынша оқытады. Осылайша бірнеше міндеттер шешіледі.
Кадрлық қамтамасыз ету мәселесіне тоқталсақ, Алматы және Астана қалаларының аграрлық университеттерінде ауыл шаруашылығы мамандықтары бойынша студенттердің едәуір саны оқиды. Бұл студенттердің көпшілігі бастапқыда университетке түсу кезінде ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істеуді жоспарламаған немесе оқуын аяқтағаннан кейін басқа себептермен сол қалаларда қоныстанған.
Осыған байланысты аталған университеттерді өңірлерге шығаруды ұсынамыз. Бізге тәуелсіз агротехникалық университет қажет. Ертіс өңірі бірегей экожүйесі мен тарихи тәжірибесі бар өңір ретінде білікті ауыл шаруашылығы кадрларына мұқтаж.
Семей қаласындағы Агротехникалық университет ашылса, Абай облысы үшін ғана емес, Павлодар, Шығыс Қазақстан облыстары үшін де кадрлар даярлай алар еді.
Әскери қызметшілердің егін жинауға қатысуы туралы туралы да ұсынысымыз бар.
Өткен жылдың мысалы, жазғы құрғақшылыққа және сәйкесінше төмен өнімділікке күзгі жаңбыр мен қысқа егін жинау уақыты қосылып, ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасының төмендеуіне әкелді.
Барлық уақытта армия еңбек майданында егін жинау шайқасына қатысты. Армияның елдің экономикалық дамуына қатысуы өте маңызды.
Өкінішке орай, заңнамада мұндай қызмет қарастырылмаған. Астық жинайтын комбайндарды басқару тәжірибесін берудегі сабақтастықтың жоғалуына, ауыл шаруашылығы училищелерін жоюға және халықтың ауылдан қалаға кетуіне байланысты ауыл шаруашылығында механизаторлармен қамтамасыз ету мәселесі туындады.
Сондықтан техниканы басқару дағдысы бар инженерлік және механикаландырылған әскерлердің келісімшарттық әскери қызметшілерінің ауыл шаруашылығы дақылдарын жинауға қатысуы өте қажет.
Өз кезегінде импорттық ауыл шаруашылығы техникасын басқаруды оқыту және жаңа тәжірибе алу келісімшарттық әскери қызметшіге зейнеткерлікке шыққаннан кейін азаматтық өмірге тез бейімделуге және механизатор ретінде жұмысын жалғастыруға мүмкіндік береді.
Ауылдағы кәсіпкерлікті дамыту –маңызды іс. Шағын кәсіпкерлікті жан-жақты қолдау қажет. «Ауыл» партиясы Агробанк құруды, салық заңнамасына өзгерістер енгізуді, ауыл шаруашылығы өндірушілерінің қызметтері мен тауарларын дамыту мақсатында субсидиялау бағыттарына өзгеріс енгізуді ұсынады.
Өткен ғасырдың басында теміржол құрылысы республиканың ауыл тұрғындарының өміріне ерекше әсер етті. Көптеген теміржол станциялары шағын қалаларға айналды, олардың айналасында кеңшарлар құрылды, олардың ауылшаруашылық өнімдері алыс қашықтыққа теміржол көлігімен жөнелтілді.
Ауыл халқының көші-қоны және ауыл шаруашылығы өндірісіндегі дағдарыс шағын теміржол станцияларының жағдайына әсер етті.
Моноқалаларды дамыту бойынша іске асырылған республикалық бағдарламалар елдімекендердің әлеуметтік-экономикалық жағдайында оң нәтиже берген мысал бар.
Сол сияқты темір жол станцияларын дамыту жөніндегі республикалық бағдарламаны әзірлеуді ұсынамыз, оған тек абаттандыру, мектептер мен жолдар салу бойынша ұсыныстар ғана кірмеуі тиіс. Бірінші кезекте, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу бойынша кәсіпорындар құру қажет. Мұндай кәсіпорынды құру жақын ауылдардың жағдайына әсер етеді, ауыл шаруашылығы өнімдерінің өсуіне ықпал етеді.
Барлық шағын темір жол станцияларында жануарлардың терісі мен жүнін қабылдау бойынша сервистік-дайындау пункттерін ашу керек, оларды болашақта экспортқа немесе оларды қайта өңдеу кәсіпорындарына темір жол көлігімен жөнелтуге болады.
Мұндай өндірістерді құруға мемлекеттің тікелей қатысуынсыз ауыл шаруашылығы өндірісінің өсуін қамтамасыз ету қиын болады.
Бір газет мақаласында «Ауыл» партиясының барлық бастамалары туралы айту мүмкін емес. Бұл өңірді дамыту бойынша көтерілген бастамалардың бір бөлігі ғана.
Ядролық сынақтардың зардаптарынан халықты оңалту мәселелері де тұрақты негізде көтеріледі. Сынақтан зардап шеккен өңір халқы үшін жаңа заң қажет.
Абай облысының даму әлеуеті зор. Оның географиялық орналасуы, табиғи-климаттық жағдайлары тұрғысынан да мүмкіндігі мол. Бірақ ең басты капиталы – халқы.
Осы ретте «Ауыл» партиясы барлық прогрессивті күштермен конструктивті ынтымақтастық орнатуға дайын.
Қайрат Смағұлов,
«Ауыл» партиясының өңірлік филиалының басшысы